Waarom ligt de wolf ook alweer onder vuur?

Vooral doordat het dier zich geregeld te goed doet aan kleinvee. In Nederland lopen momenteel tussen de 10 en 20 wolven rond, meldt faunakenniscentrum Bij12. In Noord-Nederland doodde de wolf in 2022 rond de 500 schapen. Veel schapenhouders zitten met hun handen in het haar.

Waarom wordt de wolf eigenlijk zo goed beschermd?

Nou, dat heeft de mens zelf veroorzaakt. De wolf wordt al eeuwen bejaagd. Zo erg zelfs, dat het roofdier eind negentiende eeuw in Europa alleen nog voorkwam op een aantal plekken in Oost-Europa en in de bergen in Italië en Spanje. In Nederland werd de laatste wolf in 1881 in Noord-Brabant gedood. Maar in de eeuw erna veranderden de inzichten over biodiversiteit en natuurbeheer. In 1982 tekenden de Europese landen het Verdrag van Bern, waarin onder meer de wolf een beschermde status kreeg. Volgens dit verdrag mag het dier niet worden gedood of verjaagd. Tien jaar later werd de Europese habitatrichtlijn aangenomen, bedoeld om de Europese biodiversiteit in stand te houden. Ook hierin kregen de wolf en zijn leefgebied een beschermde status.

Dat is het Europese plaatje, maar hoe zit dat in Nederland?

Door in te stemmen met het Verdrag van Bern en de habitatrichtlijn omarmde Nederland ook de beschermde status van de wolf. De Europese afspraken zijn sinds 2017 vastgelegd in de Wet natuurbescherming. Daarin is opgenomen dat het verboden is om in het wild levende wolven opzettelijk te doden, te vangen of te verstoren. Op het doden van een wolf staat een gevangenisstraf tot drie jaar of een boete van maximaal 21.750 euro. Ook mogen voortplantings- of rustplaatsen van de dieren niet worden beschadigd of vernield.

Hoe kan het dan dat elders in Europa wel wolven worden gedood?

Kort gezegd komt het hier op neer. Als er maar weinig wolven in een gebied zijn, mogen ze niet worden afgeschoten. Groeit de populatie flink, dan mag dat wel.

De wolf is ingedeeld in verschillende ‘bijlagen’ van de habitatrichtlijn. Die indeling wordt onder meer bepaald aan de hand van de mate waarin het dier in het land of de regio gedijt. In Nederland is de wolf ondergebracht in bijlage IV; voor deze dier- en plantensoorten en hun leefgebied geldt dat de overheid beschermende maatregelen moet nemen. In landen of regio’s waarin het dier een omvangrijkere populatie heeft, is het ingedeeld in bijlage V. Die biedt onder strenge voorwaarden de mogelijkheid om wolven te verjagen of te doden, mits dat niet ten koste gaat van het behoud van de soort. Zo kent Finland bijvoorbeeld ‘no-go’ gebieden, de rendiergebieden. Als de wolf zich daar bevindt, dan mag het dier worden verjaagd of afgeschoten.

Maar Frankrijk kent dezelfde beschermingsstatus als Nederland en toch worden daar jaarlijks wolven afgeschoten...

Dat klopt: een aantal landen kan een uitzondering (‘derogatie’) aanvragen op de algemene beschermingsstatus, om zo schade aan veehouderij tegen te gaan. Een land als Frankrijk komt voor deze uitzonderingspositie in aanmerking door het grotere aantal wolven, waardoor de instandhouding van de soort niet in gevaar wordt gebracht door een aantal dieren af te schieten.

Volgens het Franse bureau voor biodiversiteit (OFB) telde Frankrijk in 2021 meer dan 620 wolven. De dieren veroorzaakten de dood van 11.849 dieren, voornamelijk schapen. Dat kostte de overheid 32 miljoen euro aan subsidie voor preventiemaatregelen zoals omheiningen en schadevergoedingen aan boeren. Om die kosten terug te dringen, wordt sinds een aantal jaren op wolven geschoten. In 2021 bijvoorbeeld werden 118 wolven gedood.

Maar hier geldt dat dit onder strikte voorwaarden gebeurt: de wolf moet herhaaldelijk een gevaar voor een hele kudde betreffen en een schapenhouder moet afschrikkingsmaatregelen en beschermende maatregelen hebben getroffen. Pas als dat niets uithaalt mag hij toestemming vragen om op de wolf te schieten.

Zijn zulke uitzonderingen in Nederland niet mogelijk?

Dan moet je van goeden huize komen. De provincie kan in uitzonderlijke gevallen toestemming geven om wolven te vangen of te doden, bijvoorbeeld wanneer de openbare veiligheid in het geding is of om ernstige schade aan vee te voorkomen. Dat laatste klinkt misschien hoopvol voor veehouders, maar voorwaarde is dan wel dat bevredigende alternatieven voor het ingrijpen ontbreken en dat het ingrijpen het bereiken van een goede staat van instandhouding niet in de weg staat. Vooral die laatste twee eisen maken afschot van een gezonde wolf al snel problematisch.

Is het afschieten van wolven überhaupt wel een oplossing?

Nee, op lange termijn niet. Dat zeggen biologen en ecologen van universiteiten in de Verenigde Staten, Australië en Canada tenminste, die in 2018 onderzochten in hoeverre het doden of wegjagen van roofdieren als wolven effect heeft. Volgens hen herstelt een populatie zich weer - of verdubbelt zelfs - wanneer wolven worden afgeschoten. Bovendien zorgt het wegjagen of doden van wolven er juist voor dat een wolf sneller op vee gaat jagen. Waar een groep wolven op een wild hert kan jagen, is dat voor een wolf alleen ingewikkelder. Het dier zal dus eerder een gemakkelijke prooi als een schaap pakken.

Ondertussen zitten Nederlandse overheden dus klem tussen Europese wetgeving, veehouders en natuurbeschermers?

Ja, vooralsnog wel. Hoewel de discussie over de wolf inmiddels ook het Europees Parlement heeft bereikt. In november nam dat nog een - overigens niet bindende - resolutie aan met de oproep aan de Europese Commissie om de wolf minder strikt te beschermen. Volgens een kleine meerderheid van de parlementariërs is de wolf niet langer een bedreigde diersoort. Saillant detail; kort erna meldden verschillende media dat een 30-jarige pony van voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie in Hannover door een wolf was gedood.