De echte Staphorster heeft weinig met de katholieke heilige Sint-Nicolaas. Het feest vindt pas plaats vanaf begin jaren negentig. En toch stonden er in november vorig jaar honderden mensen op de afrit van de A28 om de KOZP-demonstranten met geweld te weren. De reden is simpel voor de Staphorsters: Staphorst is een hechte gemeenschap en die accepteert het niet dat lieden van buiten bepalen wat er moet gebeuren.

Wie een rondje door het dorp maakt of de sociale media volgt, constateert dat veel Staphorsters het wel zeggen te snappen en het vaak ook goedkeuren dat de demonstranten werden geweerd op een manier die alle voorpagina’s haalde. Het geweld ging misschien wat ver, vinden ze, maar dat lieden die hier een feest wilden verstieren het dorp niet inkwamen, wordt breed toegejuicht.

Niet Zwarte Piet lag onder vuur, maar de zelfbeschikking van de gemeenschap. Er kwamen mensen van buiten die wel eens even zouden gaan zeggen hoe Staphorsters Sinterklaas moeten vieren, zo werd het door de gemeenschap ervaren. Dat wordt niet gepikt. Als die buitenstaanders dan ook nog lieden zijn van Kick Out Zwarte Piet, dan moeten die helemaal wegblijven. „Wij passen ons niet aan, zij moeten zich aanpassen aan ons. Wij werken hier keihard en we hebben geen zin in die profiteurs die een kinderfeest komen verzieken”, was en is een veelgehoorde opmerking.

Krachten van buiten

Krachten van buiten worden gewantrouwd, zeker als ze dwingend zijn. Ook als het gaat om de stikstofcrisis zie je dat de hele gemeenschap vol hing met omgekeerde vlaggen. Er is groot wantrouwen tegen de overheid die zich steeds meer gaat bemoeien met de bedrijvigheid in Staphorst, in dit geval de vele boerenbedrijven. Mochten agrariërs onteigend worden of met PAS-melders krijgen te maken en Justitie die bedrijven gaat ontruimen, dan staat de gemeenschap weer klaar om de strijd aan te gaan.

Als het vanuit de samenleving zelf komt, is er weinig aan de hand. Kijk maar naar de opvang van honderden Oekraïners in Staphorst en Rouveen. Het is eigen initiatief en vaak werden de mensen ook nog persoonlijk opgehaald. Heel wat anders dan de vijftig statushouders die de gemeenschap moet huisvesten van het Rijk en die nu in Waanders wonen. Een groep vreemden die Staphorst verplicht moet opvangen, dat ligt gevoelig.

Hechte gemeenschappen

Hetzelfde fenomeen van het op de bres springen als de gemeenschap wordt aangevallen, zie je ook op Urk, in Volendam en in andere van oudsher hechte gemeenschappen die het gewend zijn om op elkaar aangewezen te zijn. Dat zit in het DNA van de mensen. Bij een aanval – en KOZP pleegde in de ogen van Staphorst een aanval op de gemeenschap – wordt er een cordon rondom het dorp gelegd.

Een verandering die van buiten wordt opgelegd, duurt in Staphorst altijd veel langer. Dat geldt zelfs voor het geloof. Staphorst staat te boek als behoudend protestant, maar ook de Reformatie werd eind 16de eeuw niet met open armen ontvangen. In 1601 kwam de eerste predikant die de nieuwe leer wel eens eventjes zou uitleggen. De arme herder werd weggepest. De gemeenschap moest niks van die rare snuiter hebben met zijn nieuwerwetse praatjes. Nog in 1598 trouwde men in Staphorst en Rouveen gewoon volgens de katholieke traditie. Bij de synodeleden in Overijssel leefde de angst dat Staphorst ‘paaps’ zou blijven. De tweede dominee die Staphorst probeerde te bekeren was houwdegen R. Uiterwijck. De synode stuurde de strengste broeder die er te vinden was naar Staphorst en in de jaren daarna ook. De strikte leer van bekering en genade kreeg uiteindelijk, veel later dan elders, voet aan de grond en werd omarmd door de gemeenschap, tot op de dag van vandaag.

Eigen ogen dwingen

Zo zijn er tal van voorbeelden te noemen van de weerstand van de gemeenschap tegen bemoeienis van buitenaf. Nog niet zolang geleden, tijdens de coronacrisis, gingen alle kerken dicht in ons land, behalve in Staphorst. De geloofsbeleving vond afgeschaald plaats, maar het idee dat Den Haag uitmaakte hoe de Staphorsters naar de kerk gingen, kon op weerstand rekenen.

Een ander veelzeggend voorbeeld is oud en nieuw. Jarenlang had Staphorst tijdens de jaarwisseling te maken met rellen. Jongeren gingen de straat op en vernielden de boel. De verschillende burgemeesters stuurden de ME eropaf. Het haalde weinig uit. Pas toen Staphorsters zelf met het idee kwamen om stewards in te zetten, zo’n honderd mannen uit de eigen gemeenschap die de jongeren aanspraken op hun gedrag, was het gedoe voorbij. Dat gebeurt tot op de dag van vandaag en de jaarwisselingen verlopen sindsdien rimpelloos in de kleinste gemeente van Overijssel. Eigen ogen dwingen, andere ogen hebben niks in te brengen.

Deze week verscheen het rapport van Bureau Radar Advies. Het grondrecht om te mogen demonsteren weegt zwaarder dan een Sinterklaasintocht, vinden de onderzoekers. Staphorst vertrouwde op de eigen bevolking dat het goed zou komen en kwam bedrogen uit. KOZP wil schadevergoeding, twitter stroomt weer vol met reacties van mensen die niet gehinderd door enige kennis wat roepen over Staphorst. De media blijven schrijven. In Staphorst wordt de boze buitenwereld daardoor steeds bozer en in de buitenwereld blijft men zich verbazen over Staphorst en zo is de cirkel weer rond.